Klima at Kalusugan

Mga Populasyon na Mahina sa Pagbabago sa Klima

Ang mga kawalang-katarungang pampulitika, pang-ekonomiya, at panlipunan ay naglalagay sa ilang mga tao sa mas mataas na panganib ng hindi magandang resulta sa kalusugan mula sa pagbabago ng klima. Upang matuto nang higit pa tungkol sa kung paano nakakaapekto ang pagbabago ng klima sa ilang partikular na mahihinang populasyon at kung ano ang maaari mong gawin upang makatulong, siyasatin ang impormasyong ibinigay sa ilalim ng mga panganib sa klima sa pahinang ito.

Ang mga taong mas malamang na maapektuhan ng mga panganib sa klima ay kinabibilangan ng:

• Maliliit na bata
• Mga taong buntis
• Mga nakakatandang adult
• Ilang mga komunidad ng kulay
• Mga tao at pamilyang may low-income
• Mga taong limitado ang pananalita sa Ingles
• Mga taong may matinding medikal na kondisyon
• Mga Taong may kapansanan
• Mga taong nakahiwalay sa lipunan
• Mga manggagawa sa labas (hal., agriculture workers, construction workers, athletes)
• Mga taong walang tirahan o mga nasa mahihirap na kalagayan sa pamumuhay

Matuto Pa:

• Public Health Department Health and Social Equity Report
• Climate impact data local to the County of Santa Clara
• County of Santa Clara Office of Diversity, Equity, and Belonging
• CDPH Climate Change and Health Equity

Bumalik sa paksang klima

---

Centers para sa Matinding Init at Lamig

Ang pagbabago ng klima ay nagdudulot ng mas madalas, malubha, at mas mahabang heat wave. Ang pagkakalantad sa matinding init ay pumapatay ng mas maraming tao sa U.S. kaysa sa anumang iba pang kondisyong nauugnay sa panahon. Ang mga pagkamatay na ito ay maiiwasan.

Ano ang maaari mong gawin upang malabanan ang init?

Manatiling may kaalaman, hydrated, at malamig para matiyak na ikaw, ang iyong pamilya, at ang iyong komunidad ay ligtas sa matinding init ng panahon.

Manatiling may Kaalaman

Mag-sign up para makatanggap ng alerto sa matinding init mula sa AlertSCC, ang Emergency Alert System ng County. Ang mga employers ng California ay kinakailangang gumawa ng mga hakbang upang maiwasan ang sakit sa init. Basahin ang iyong mga karapatan sa trabaho na manatiling ligtas sa mainit na araw.

Alamin ang mga babalang palatandaan ng mga sakit na nauugnay sa init, at magbigay ng tulong sa mga pamilya, kaibigan, at mga kapitbahay. Ang ilang mga sintomas ng sakit na nauugnay sa init ay kinabibilangan ng: pantal, pagkahilo, pagduduwal, mabilis na paghinga at bilis ng tibok ng puso, pulikat ng kalamnan, at pagkapagod. Kung ang isang tao ay may mataas na temperatura ng katawan (103 degrees Fahrenheit o mas mataas), nalilito, may mabilis na pulso, o may nakamamatay na reaksyon sa init, tumawag sa 911.

Ilang mga tao ay nahaharap sa mas mataas ang panganib sa sakit na nauugnay sa init kaysa sa iba. Ang mga nasa pinakamataas ang panganib para sa sakit na nauugnay sa init ay kinabibilangan ng:

• Mga sanggol at mga maliliit na bata  
• Mga taong mahigit sa 65 taong gulang o pataas

• Mga taong nabubuhay na may mga kapansanan at malalang kondisyong medikal tulad ng diabetes, labis na katabaan, o sakit sa cardiovascular
• Walang tirahan na mga miyembro ng komunidad
• Mga manggagawa sa labas o mga manggagawa sa loob na walang air conditioning 
• Mga taong buntis
• Low-income 

Manatiling Hydrated 

Uminom ng tubig nang madalas - kahit na hindi ka nauuhaw. Kung ikaw ay nasa labas na pinapawisan ng maraming oras, isaalang-alang ang pag-inom ng isang electrolyte-replacement na inumin. Iwasan ang mga matamis na inumin, inuming may caffeine at alkohol dahil maaari kang ma-dehydrate ng mga ito.

Manatiling Malamig

Ang pinakamahusay na paraan upang malabanan ang init ay manatili sa isang naka-air condition na espasyo. Kung wala kayong air conditioner sa tahanan, maaari kang bumisita sa mga cooling centers. Ang mga libreng pampublikong espasyong ito ay nagbubukas sa panahon ng matinding init na mga kaganapan upang mabawasan ang panganib ng sakit na nauugnay sa init. Maaari ka ring magsagawa ng mga gawain o magsagawa ng mga aktibidad sa mga malamig na espasyo sa mga oras ng matinding init. Kasama sa ilang halimbawa ng mga aktibidad na ito ang pamimili sa isang mall, pamimili ng grocery, o panonood ng sine. Kung mayroon kang kakilala na isang taong mahina kapag walang air conditioning, tulungan silang makapunta sa isang cooling center.

Kung kailangan mong nasa labas ng init, planuhin ang iyong mga aktibidad sa labas bago magtanghali o sa gabi. Magsuot ng magaan, mapusyaw na kulay, maluwag na damit upang manatiling malamig. Kapag nasa labas, magsuot ng malapad na sumbrero at maglagay ng sunscreen na SPF 15 o mas mataas, 30 minuto bago lumabas. Patuloy na maglagay ito muli ayon sa mga direksyon ng pakete.

Mga Panganib sa Kalusugan ng Pag-iisip

Ang pangangalaga sa iyong kapakanan kapag mainit ay nangangahulugan ng pangangalaga sa iyong pisikal at mental na kalusugan. Ang matinding init ay maaaring magdagdag sa pasanin ng pang-araw-araw na stress at maaaring makaapekto sa iyong kalusugang pangkaisipan. Upang ma-access ang mga serbisyo at impormasyon sa mental health and substance use ng County, tumawag sa 800-704-0900 anumang oras, araw o gabi. Libre ang tawag.

Ang mga larawan at paliwanag para sa heat campaign ay inangkop mula sa Los Angeles Regional Collaborative (LARC) 2022 campaign.

Matuto pa:

• Mga Mapagkukunan mula sa Office of Supportive Housing
• Mga Tips para sa Kaligtasan ng mga Alagang Hayop para sa Mainit na Panahon
• Hot Weather Safety Tips from the Office of Emergency Management
• Paano Maghanda para sa Matinding Init
• Heat and Health Tracker

Bumalik sa paksang klima

---

Mahinang Kalidad ng Hangin

Ang mahinang kalidad ng hangin ay maaaring magmula sa mga anyo ng polusyon tulad ng mga emisyon ng sasakyang de-motor at smog. Ang pagbabago ng klima ay maaaring magpalala ng kalidad ng hangin sa pamamagitan ng pagdaragdag sa ground-level ozone (isang pangunahing sangkap sa smog), na nag-aambag sa mga wildfire, at pagtaas ng mga allergens. Ang hindi malusog na hangin ay maaaring makairita sa mga mata, makapagdagdag ng stress sa puso at baga, mag-trigger ng flare-up sa asthma, at pinapaikli ang haba ng buhay. Ang mahinang kalidad ng hangin ay lalong nakakapinsala sa mga bata, buntis, matatanda, at mga taong may sakit sa puso at baga.

Ano ang maaari mong gawin tungkol sa mahinang kalidad ng hangin?

Bantayan ang lokal na kalidad ng hangin at sundin ang mga tip sa kaligtasan na ito upang panatilihing ligtas ka at ang iyong mga mahal sa buhay. Maghanda para sa mahinang kalidad ng hangin habang maganda ang hangin sa pamamagitan ng paggawa ng DIY air purifier na gagamitin kapag kinakailangan. Kapag may araw na masama ang hangin, manatili sa loob ng bahay hangga't maaari, at iwasan ang mga pollutant sa hangin sa loob ng bahay tulad ng mga gas stove emissions at alikabok.

Malaki rin ang naitutulong ng mga paraan upang mabawasan ang personal na polusyon sa pagprotekta sa kalusugan ng publiko. Maaari kang sumakay sa bus o sumakay ng bisikleta papunta sa trabaho o sa tindahan, gumamit ng mga electric stove at oven, o mag-install ng mga solar panel sa iyong tahanan.

Matuto pa:

• Health Effects of Poor Air Quality
• Air Pollution and Community Health
• How to make a DIY air purifier
• Mga programa sa matipid na enerhiya at insentibo ng Bay Area

Bumalik sa paksang klima

---

Wildfire

Dahil mayroon tayong mas matinding panahon, ang init at tagtuyot ay magiging mas madalas at malala ang mga wildfire. Ang mga wildfire ay maaaring magdulot ng pagkawala ng mga buhay at tahanan, mababang kalidad ng hangin, pinsala sa mga pananim, pagkasira sa imprastraktura ng tubig at kuryente, at trauma para sa mga nakaligtas.

Maaaring hindi ka nakatira malapit sa napakalaking apoy, ngunit ang usok ay maaaring magdala ng maraming milya. Ang usok ng napakalaking apoy ay mapanganib at nagdadala ng mga pinong butil at gas na maaaring makapagdulot ng sakit sa mga tao. Ang mga may hika, maliliit na bata, mga buntis, at mga may sakit sa puso at baga ay mas mahina at dapat mas maging maingat.

Ano ang maaari mong gawin upang maghanda para sa mga wildfire?

Bawasan ang pagkalantad sa usok sa pamamagitan ng pananatili ng usok sa labas. Gumamit ng air purifier upang magkaroon ng malinis na hangin sa silid, o gumawa ng isa para sa iyong sarili, at matuto pa tungkol sa mga hakbang sa kaligtasan sa mahinang kalidad ng hangin. Kung nakatira ka sa isang lugar na prone sa wildfire, maghanda ng isang mapananggalang na espasyo sa paligid ng iyong tahanan sa pamamagitan ng paglilinis ng mga patay at namamatay na mga palumpong at puno. Gumawa ng plano sa paglikas, at maghanda ng isang emergency to-go kit. Sundin ang patnubay ng lokal na hurisdiksiyon at mga alerts. Kung kailangan mo ng proteksiyon mula sa polusyon sa usok, humanap ng lugar na mayroong air purification kagaya ng mall, library, o iba pang nakatalagang sentro ng malinis na hangin.

Matuto pa:

• Wildfire Safety Tips from the Office of Emergency Management
• Tips sa Kahandaan sa Wildfire
• Wildfire is Coming. Are You Ready?
• How to make a DIY air purifier

Bumalik sa paksang klima

---

Tagtuyot

Ang tagtuyot ay isang panahon ng mas mababa kaysa sa karaniwang pag-ulan o niyebe na humahantong sa mas kaunting suplay ng tubig. Ang pagbabago ng klima ay nagdudulot ng mas madalas, matindi, at mas mahabang panahon ng tagtuyot. Nakakaapekto ito sa pag-access sa dami at kalidad ng tubig at lumalala ang kalidad ng hangin. Ang tagtuyot ay nagpapataas din ng pagkalat ng sakit at nakakapinsala sa mga hayop, pananim, isda, at wildlife. Ang tagtuyot ay nakakaapekto sa ating mental at pisikal na kalusugan sa pamamagitan ng mahinang nutrisyon, pagkabalisa mula sa mga pagbabago sa kapaligiran, pagbawas ng sanitasyon, at pagkawala ng trabaho. Nakakaapekto rin ito sa kalusugan ng mga may malalang kondisyon tulad ng hika.

Ano ang maaari mong gawin tungkol sa tagtuyot?

Mahalagang makatipid ng tubig, lalo na sa panahon ng tagtuyot. Makakatipid ka ng tubig sa pamamagitan ng pagpatay ng gripo kapag naghuhugas ng iyong mukha o nagsisipilyo ng iyong ngipin, pagligo ng mas maikli, pagpapatakbo ng buong load sa dishwasher at washing machine, paglagay ng low-flow faucet aerator sa mga lababo at shower sa banyo, muling paggamit ng tubig sa pagluluto para sa mga halaman o kasama ang drought-tolerant na mga halaman sa iyong hardin, at pag-aayos ng mga tumatagas na tubo.

Matuto pa:

• Santa Clara Valley Water District
• Current Santa Clara County Drought Conditions
• Tips sa Pagtitipid ng Tubig sa Panahon ng Tagtuyot

Bumalik sa paksang klima

---

Vector-Borne Disease

Ang mga lamok, garapata, at pulgas, na tinatawag ding mga vector, ay maaaring magdala ng sakit at kumalat ito sa mga tao sa pamamagitan ng pagkagat sa kanila. Ang pagbabago ng klima ay nakakaapekto sa ikot ng buhay at hanay ng mga vector na ginagawang mas karaniwan sa mga tao ang mga sakit na dala ng vector (VBD). Kasama sa mga halimbawa ng VBD ang Lyme disease, West Nile Virus, Zika, at Malaria.

Ano ang maaari mong gawin upang maprotektahan ang iyong sarili mula sa vector-borne diseases?

Protektahan ang iyong sarili at ang iyong pamilya mula sa kagat ng lamok, garapata, at pulgas sa pamamagitan ng pagsusuot ng mahabang manggas at pantalon bago ka lumabas. Lapatan ang mga damit sa labas gamit ang isang inaprubahan ng EPA na bug repellent. Kapag nasa loob na ng bahay, suriing mabuti ang iyong damit at katawan kung may garapata.  Upang pigilan ang mga lamok na pumasok sa loob, gumamit ng mga screen ng bintana at pinto. Walang laman ang mga bagay sa labas ng bahay na may laman na tubig tulad ng mga laruan, basurahan, balde, at lumang gulong, habang nangingitlog ang mga lamok sa tubig na walang laman. Upang mabawasan ang mga pulgas sa bahay, linisin at i-vacuum ang mga sahig, kasangkapan, at kama nang madalas. Palitan ang vacuum cleaner dust bag pagkatapos ng bawat paggamit.

Para sa iba pang tips, bisitahin ang County of Santa Clara Vector Control District na mga programa at serbisyo na page.

Matuto pa:

• County of Santa Clara Vector Control District
• Common Vector-Borne Diseases in the County of Santa Clara 

Bumalik sa paksang klima

---

Koneksiyon ng Klima at Pagkain

Ang pagbabago ng klima ay nauugnay sa mga pagkaing kinakain natin sa maraming paraan. Ang ating mga pagpipilian sa pagkain ay maaaring makadagdag sa krisis sa global warming. Ang paggamit ng lupa, mga kasanayan sa pagsasaka, at pag-aalaga ng mga hayop para sa mga diyeta na nakabatay sa karne ay isang pangunahing kontribyutor sa mga greenhouse gas at pagtaas ng temperatura. Ang pag-init ng klima ay humahantong sa matinding lagay ng panahon, na sumisira sa mga pananim at nakakabawas sa dami ng pagkain na makukuha. Ang mas maliit na ani ng pananim ay nagpapataas ng presyo ng pagkain at nagpapalala ng kawalan ng seguridad sa pagkain. Ang mas mataas na kawalan ng seguridad sa pagkain dahil sa pagbabago ng klima ay lalong nakakapinsala sa mga bata, mga magulang na nagpapadede/nagpapasuso, mga buntis, at mga may malalang kondisyong medikal.

Ano ang maaari mong gawin upang mabawasan ang epekto ng iyong mga pagpipilian sa pagkain sa pagbabago ng klima?

• Bawasan ang pagkain ng karne sa pamamagitan ng pagkain ng plant-based diet.
• Bumili ng mga pagkaing gawa sa lokal, tulad ng sa iyong lokal na farmers market, upang mabawasan kung gaano kalayo ang paglalakbay ng iyong pagkain.
• Mag-aksaya ng mas kaunting pagkain sa pamamagitan ng pagpaplano ng mga pagkain para sa linggo, pamimili na may listahan ng grocery, at pag-compost ng pagkain na hindi mo ginagamit.
• Magtanim ng hardin para magtanim ng sarili mong prutas at gulay.

Ano ang maaari mong gawin sa kawalan ng seguridad sa pagkain?

Ang mga sumusunod na programa ay maaaring makatulong sa iyo o sa isang taong kilala mo na magkaroon ng access sa masustansyang pagkain:

• Second Harvest Food Bank ay nagbibigay ng libreng masustansiyang groceries sa mga lugar sa loob ng County.
• Ang mga pamilyang may low-income ay maaaring tumaas ang kanilang buwanang budget sa pagkain mula sa CalFresh Food program.
• Women, Infants, and Children (WIC) ay nagbibigay ng mga pagkaing benepisyo para sa mga taong buntis, magulang, at maliliit na bata upang makakain ng tama at manatiling malusog.
• Market Match na mga dolyares para sa mga tumatanggap ng CalFresh ay dumodoble ang mga benepisyo na maaaring magamit sa farmers’ market.
• Double-up Food Bucks para sa mga tumatanggap ng CalFresh ay itinutugma sa mga dolyares na nagagastos sa mga prutas at gulay na binibili sa mga kalahok na supermarkets.

Matuto pa:

• Food security 101
• Eating sustainably

Bumalik sa paksang klima

---

Pagtaas ng Lebel ng Dagat at Pagbaha

Ang pagbabago ng klima ay nagpapataas ng pagbaha at pagtaas ng lebel ng dagat. Ang pagbaha mula sa matitinding bagyo sa taglamig na nangyayari nang mas madalas ay maaaring magdulot ng pagbaha sa mga ilog, sapa, at iba pang daluyan ng tubig sa maikling panahon. Ang pagtaas ng tubig ay maaaring magdulot ng mga mapanganib na kondisyon sa pagmamaneho, pagbaha sa mga tahanan, nagiging hindi malusog ang inuming tubig, at maging sanhi ng mga emergency na paglikas.

Ang pagtaas ng lebel ng dagat ay sanhi ng pagtunaw ng mga polar ice cap at pag-init ng temperatura ng karagatan, na nagpapalawak sa mga karagatan. Ang pagtaas ng lebel ng dagat ay maaaring magpilit sa mga tao na lumipat mula sa kanilang mga tahanan at negosyo, mag-ambag sa mas madalas na pagbaha, magdala ng maalat na tubig sa mga sistema ng tubig, mahawahan ang inuming tubig, at makapinsala sa mga pananim. Maaari rin itong magdala ng mga sakit na dala ng tubig sa mga kalapit na komunidad.

Ano ang maaari mong gawin upang maprotektahan ang iyong kalusugan mula sa pagbaha at pagtaas ng lebel ng dagat?

Kung ikaw ay nasa lugar na madalas bahain, gumawa ng plano para sa iyong pamilya, kasama ang mga alagang hayop, para maging handa ka kung may baha. Gumawa ng emergency to-go kit para sa mga short-notice evacuations. Makinig sa mga lokal na alerto para sa impormasyon at sundin ang anumang mga tagubilin sa paglikas. Huwag kailanman magmaneho sa tubig baha. Magsign up sa AlertSCC  upang manatiling up to date sa mga pagbabago sa panganib sa baha.

Kung ikaw ay lumikas sa panahon ng baha, bumalik lamang sa tahanan kung ito ay ligtas. Bisitahin itong CDC website upang matuto pa tungkol sa mga importanteng hakbang upang maprotektahan ang kalusugan kung ikaw ay bumalik muli sa tahanan. Sundin ang mga lokal na rekomendasyon tungkol sa kaligtasan sa tubig upang mapigilan ang sakit.

Matuto pa:

• Santa Clara Valley Water District
• Learn more about the risks of Sea Level Rise
• Flood Readiness Tips
• Use Safe Water After a Natural Disaster or Emergency

Bumalik sa paksang klima

---

Pollen at iba pang Allergens

Ang pollen ay isang karaniwang allergen na inilalabas ng mga puno at mga damo. Maaari itong magdulot ng mga pana-panahong allergy, na may mga sintomas tulad ng pagbahing, paninikip, at pag-ubo. Ang pollen ay isang malubhang problema para sa mga may allergy, hika, at mga alalahanin sa kalusugan ng paghinga. Habang nagpapatuloy ang pagbabago ng klima, nagdudulot ito ng mas mahaba at mas matinding panahon ng pollen.

Ano ang iyong magagawa upang maprotektahan ang iyong sarili mula sa pollen at allergens?

Kung mayroon kang pollen allergy o hika, manatili sa loob ng bahay kapag mataas ang antas ng pollen. Tumingin sa lokal na pollen forecast upang makita ang mga antas ng pollen na malapit sa iyo. Panatilihing nakasara ang mga pinto at bintana. Gumamit ng air purifier, o gumawa ng isa para mabawasan ang pollen sa iyong tahanan. Kung magpapalipas ka ng oras sa labas, magpalit ng damit at maligo pagkatapos mong pumasok sa loob. Kumonsulta sa iyong doktor tungkol sa over the-counter na gamot sa allergy na maaaring mabawasan ang iyong mga sintomas.

Matuto pa:

• Pollen and Health Tips from the Center of Disease Control
• Common Local Pollens by Season
• How to make a DIY air purifier

Bumalik sa paksang klima

---